birkh arj kare - surjit patar

ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ - ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ (ਸਾਰਾਂਸ਼)

"ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ" ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਉਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਬਿਰਖਾਂ (ਰੁੱਖਾਂ) ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ, ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਬਿਰਖ ਅਰਜ਼ ਕਰੇ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੁੱਖ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੋਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੇ ਕਈ ਗਹਿਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ:

• ਵਾਤਾਵਰਨ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲੋਂ ਵਿੱਥ: ਪਾਤਰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼, ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰੁੱਖ ਇੱਥੇ ਜੀਵਨ, ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਦੁਖੀ ਹਨ।

• ਮਨੁੱਖੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ: ਬਿਰਖਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਥਾਈਤਾ, ਉਸਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ, ਦੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਤਲਾਸ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਝਾਕਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਸਵੈ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

• ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ: ਪਾਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀਆਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਲਚ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰਥ, ਹੋਣੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਹਾਅ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।

• ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਲ: ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਰੂਹ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।