JEEVAN RAHAS- OSHO

'ਜੀਵਨ ਰਹੱਸ' (Jeevan Rahasya) ਓਸ਼ੋ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਓਸ਼ੋ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਡੂੰਘੇ ਸਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਭੇਦਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਅਕਸਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਦਾ ਹੈ।

ਇੱਥੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਾਰ (Summary) ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

1. ਮੁੱਖ ਸੰਦੇਸ਼: ਜੀਵਨ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਰਹੱਸ ਹੈ

ਓਸ਼ੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਇੱਕ 'ਸਮੱਸਿਆ' (Problem) ਵਾਂਗ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇੱਕ 'ਰਹੱਸ' (Mystery) ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਜਿਉਣਾ ਹੈ। ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

2. ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮ (Greed and Spirituality)

ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਕਸਰ 'ਲੋਭ' (Greed) ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

• ਧਾਰਮਿਕ ਲਾਲਚ: ਓਸ਼ੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਿਰਫ ਧਨ ਦਾ ਲਾਲਚ ਹੀ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ 'ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਾਉਣ' ਦਾ ਲਾਲਚ ਵੀ ਲਾਲਚ ਹੀ ਹੈ।

• ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮਨ ਵਿੱਚ 'ਕੁਝ ਪਾਉਣ' ਦੀ ਦੌੜ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਸੰਸਾਰਕ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ, ਇਨਸਾਨ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਉਦੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਦੌੜਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ।

3. ਤਣਾਅ ਦਾ ਅਸਲੀ ਕਾਰਨ (The Root of Tension)

ਓਸ਼ੋ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤਣਾਅ (Tension) ਕੀ ਹੈ?

• ਤਣਾਅ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ: "ਜੋ ਮੈਂ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ; ਮੈਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।"

• ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਰਤਮਾਨ (Present) ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ ਰਹੀਏ ਜੋ ਅਸੀਂ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਤਣਾਅ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

4. ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਇਕਾਂਤ (Love and Aloneness)

ਓਸ਼ੋ ਅਨੁਸਾਰ, ਲੋਕ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ।

• ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ: ਸੱਚਾ ਪਿਆਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣਾ ਸਿੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋ।

• ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ, ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ।

5. ਮੌਤ ਦਾ ਡਰ (Fear of Death)

ਓਸ਼ੋ ਮੌਤ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:

• ਜਿਸਨੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਿਆ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਮੌਤ ਤੋਂ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਮੌਤ ਸਿਰਫ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਿੰਦਗੀ ਜੀਵੀ ਹੀ ਨਹੀਂ।

• ਮੌਤ ਇੱਕ ਆਰਾਮ ਹੈ, ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ।

ਸਿੱਟਾ (Conclusion)

'ਜੀਵਨ ਰਹੱਸ' ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਬਸ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ 'ਹੋਸ਼' (Awareness) ਨਾਲ ਜਿਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।