ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ 'ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ' ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਦਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਇੱਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਬਦਲਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾਵਾਂ ਦਾ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਚਿੱਤਰਣ ਹੈ।
ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਾਰ
ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਗਮਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
-
ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਬਦਲਾਅ: ਨਾਵਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਦਲਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਰਿਵਾਜ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
-
ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪੱਖ: ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਬਾਅ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਝਗੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਪਾੜਾ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-
ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਪਹੁੰਚ: ਭਾਵੇਂ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਗੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰ ਪਾਤਰ ਦੇ ਦਰਦ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ, 'ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ' ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
