Moh maaya - Dalip kaur tiwana

ਮੋਹ ਮਾਇਆ - ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ (ਸਾਰਾਂਸ਼)

"ਮੋਹ ਮਾਇਆ" ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਤ ਲੇਖਿਕਾ, ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗਹਿਰਾਈਆਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ "ਮੋਹ ਮਾਇਆ" ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਫਲਸਫੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਕਲਪ ਹੈ। 'ਮੋਹ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੰਸਾਰਕ ਵਸਤੂਆਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਪ੍ਰਤੀ ਗਹਿਰਾ ਲਗਾਓ ਜਾਂ ਖਿੱਚ। 'ਮਾਇਆ' ਸੰਸਾਰਕ ਭਰਮ-ਜਾਲ, ਅਸਲੀਅਤ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਸਥਾਈ ਅਤੇ ਛਲਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸੰਸਾਰਕ ਮੋਹ, ਉਸਦੇ ਮਾਇਆਵੀ ਜੀਵਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ:

• ਮੋਹ ਅਤੇ ਬੰਧਨ: ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ – ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੈਸੇ ਦਾ ਮੋਹ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਮੋਹ, ਸੱਤਾ ਦਾ ਮੋਹ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੋਹ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਮੋਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬੰਧਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਭੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ।

• ਸੰਸਾਰਕਤਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦਾ ਟਕਰਾਅ: ਲੇਖਿਕਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰਕ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਅਕਸਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੱਚੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਟਕਦੇ ਹਨ।

• ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਨਾਜ਼ੁਕਤਾ: ਨਾਵਲ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆਏ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਸਤੂਵਾਦ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

• ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰਥ ਦੀ ਖੋਜ: ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਦੇ ਭਰਮ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉੱਠਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

• ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਿੰਤਨ: ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬੁਣਦੇ ਹਨ। "ਮੋਹ ਮਾਇਆ" ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੀਵਨ, ਕਰਮ, ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘਾ ਚਿੰਤਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ।