Punjab da Buchd K.P.S Gill

ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੋਲ:

ਕੇ.ਪੀ.ਐਸ. ਗਿੱਲ (KPS Gill) ਇੱਕ ਇੰਡੀਅਨ ਪੁਲਿਸ ਸਰਵਿਸ (IPS) ਅਫ਼ਸਰ ਸਨ। ਉਹ 1988 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਅਤੇ ਫਿਰ 1991 ਤੋਂ 1995 ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ (DGP) ਰਹੇ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ।

• ਸੁਪਰਕੌਪ ਜਾਂ ਬੁੱਚੜ?

  • ਇੱਕ ਪਾਸੇ, ਗਿੱਲ ਨੂੰ "ਸੁਪਰਕੌਪ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਖਾੜਕੂਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।

  • ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਕਈ ਗੰਭੀਰ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਮੁਕਾਬਲੇ (fake encounters), ਤਸ਼ੱਦਦ (torture), ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਿਰਾਸਤ (illegal detention) ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ (human rights violations) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬੁੱਚੜ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

• ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ:

  • ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ (Operation Black Thunder): 1988 ਵਿੱਚ, ਗਿੱਲ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੈਕ ਥੰਡਰ-2 ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਲਾਘਾ ਹੋਈ।

  • ਵਿਵਾਦ: ਗਿੱਲ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦੋਸ਼ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਅਣਪਛਾਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾ ਤਾਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲੜਾ ਨੇ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

•