punjabo jeena ha ke merna - jaswant singh kanwal

ਪੰਜਾਬੋ: ਜੀਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਰਨਾ" ਨਾਵਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੌਰਾਂ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੇਖੇ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ ਨਸ਼ੇ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਪਤਨ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਪੰਜਾਬ ਬਚ ਸਕੇਗਾ ਜਾਂ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਪਹਿਲੂ:

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਕਟ: ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਸੰਕਟ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨੀ ਦੀ), ਵਧਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ: ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ, 'ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਨਸ਼ੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ: ਨਾਵਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਵਰਗ ਦੀ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ 'ਤੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਿਆਸਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ।

ਸਮਾਜਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪਤਨ: ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਿੱਜੀ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥ ਕਿਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਹ ਵੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਸਵਾਲ: ਨਾਵਲ 'ਪੰਜਾਬੋ' ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਹ ਪਛਾਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਚ ਸਕੇਗੀ ਜਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਵੈ-ਚਿੰਤਨ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਆਸ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼: ਭਾਵੇਂ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਅਤੇ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।